Δεν υπάρχει κανένα άλλο σύμπαν εκτός από το ανθρώπινο σύμπαν, το σύμπαν της ανθρώπινης υποκειμενικότητας. Αυτή η σχέση της υπερβατικότητας ως συστατικού στοιχείου του ανθρώπου (όχι με την έννοια της υπερβατικότητας του θεού, αλλά με την έννοια της υπέρβασης εαυτού) με την υποκειμενικότητα (με την έννοια ότι ο άνθρωπος δεν είναι απομονωμένος στον εαυτό του, αλλά για πάντα παρών μέσα σε ένα ανθρώπινο σύμπαν) – είναι αυτό που ονομάζουμε υπαρξιακός ουμανισμός. Είναι ουμανισμός, γιατί υπενθυμίζουμε στον άνθρωπο ότι δεν υπάρχει κανένας νομοθέτης εκτός από τον ίδιο, και ότι ο ίδιος, καθώς είναι ‘εγκαταλελειμένος’, πρέπει να αποφασίσει για τον εαυτό του. Επίσης, επειδή δείχνουμε ότι ο άνθρωπος μπορεί να συνειδητοποιήσει πλήρως τον εαυτό του ως άνθρωπο όχι εναντιονώμενος στον εαυτό του, αλλά αναζητώντας, πέρα από τον εαυτό του, έναν σκοπό ο οποίος δεν είναι άλλος από τη λύτρωση ή κάποια άλλη πραγμάτωση.
Είναι εμφανές από τους παραπάνω στοχασμούς ότι τίποτα δεν είναι πιο άδικο από τις αντιρρήσεις που ορισμένοι προβάλλουν εναντίον μας. Ο υπαρξισμός δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια προσπάθεια να βγουν πλήρη συμπεράσματα μέσα από μια συνεπώς άθεϊστική αντίληψη. Ο υπαρξισμός δεν έχει σκοπό να ρίξει τον άνθρωπο σε απόγνωση. Και αν με τον όρο ‘απόγνωση’ εννοούμε αυτό που εννοούν οι χριστιανοί -δηλαδή οποιαδήποτε στάση έλλειψης πίστης, η απόγνωση που νιώθουν οι υπαρξιστές είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Ο υπαρξισμός δεν ασπάζεται την αθεϊα σαν αυτοσκοπό, εξαντλούμενος σε αποδείξεις της ανυπαρξίας του Θεού. Αντιθέτως, δηλώνει ότι και να υπήρχε θεός δεν θα άλλαζε τίποτα στην αντίληψη μας. Όχι ότι πιστεύουμε ότι υπάρχει θεός, αλλά θεωρούμε ότι το αληθινό πρόβλημα δεν είναι αυτό της ύπαρξης του θεού. Αυτό που χρειάζεται ο άνθρωπος είναι να βρει ξανά τον εαυτό του και να καταλάβει ότι τίποτα δεν πρόκειται να τον σώσει από τον εαυτό του – ούτε καν μια τεκμηριωμένη απόδειξη της ύπαρξης του Θεού. Υπό αυτήν την έννοια, ο υπαρξισμός είναι αισιόδοξος. Είναι μια ιδεολογία δράσης, και μόνο μέσω της αυταπάτης, συγκρίνοντας τη δική τους απόγνωση με τη δική μας, μπορούν οι χριστιανοί να μας χαρακτηρίσουν ως απαισιόδοξους.
———————————————-
To παραπάνω είναι οι τελευταίες 2 παράγραφοι από μια διάλεξη του Jean-Paul Sartre to 1946. Στα αγγλικά ο τίτλος έχει μεταφραστεί ως «The Existentialism of Humanism» ή «Existentialism is a Humanism». Μετάφραση Simon Davis από αγγλική πηγή.
*Update 7/22*: Δημήτρης Ξυγαλατάς to the rescue. Ανανέωσα το άρθρο βάσει των άριστων υποδείξεων του.
atheoi.ORG 
Δεκτές διορθώσεις και σχολιασμοί επί της μετάφρασης! 🙂
Ωραία τα ελεγε ο Σαρτρ και μάλιστα από τόσο παλιά. Αλλά τι τα θες, μήπως έγινε και τίποτα τόσα χρόνια; Μάλλον πάμε προς τα πίσω παρά προς τα μπρος. ( Με ΄χει πιασει η μίρλα μου). ΩΣ ΠΟΤΕ ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ ΘΑ ΖΟΥΜΕ ΣΤΑ ΣΤΕΝΑ; ΠΟΤΕ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΘΑ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΕΙ Ο ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΘΕΙΑ; Ξέρω πότε. Το μήνα που δεν έχει Σάββατο. (Μιλάμε για πολλή γκρίνια). Άντε και καλό καλοκαίρι παίδες.
Εμένα μου φτάνει η ανεκτικότητα, και ας μην επικρατήσει ποτέ η αθεία. Αλλά να μην σε κοιτάνε με καχυποψία και δυσπιστία επειδή δεν πιστεύεις στον ουράνιο γενειοφόρο γεράκο.
E Zod, μήπως είσαι ειδικός στα γυροτρόνια;;
🙂
Αγαπητέ φίλε,
Το ζήτημα του Υπαρξισμού έχει συζητηθεί τόσο ώστε η εκτενής παράθεση των επιχειρημάτων για τις αδυναμίες του σαρτρικού «υπαρξιακού ουμανισμού» να είναι περιτή για όποιον την γνωρίζει και ακατανόητη για όποιον δεν την γνωρίζει.
Νομίζω πάντως πως θα βρεις ενδιαφέρον ένα κείμενο του Παναγιώτη Κονδύλη για τον Heidegger με τίτλο «Συλλογή εξεζητημένων και ασαφών κοινοτοπιών» ΒΗΜΑ, 21/12/1997
βλ. το παρακάτω link http://www.geocities.com/panajotis_kondylis/heid.html.
Ο Κονδύλης παρατηρεί «Οι φιλόσοφοι, όντας κατά κανόνα μονομερέστατα μορφωμένοι, συνήθως διογκώνουν τη σημασία των όσων συμβαίνουν στο δικό τους πεδίο και θεωρούν πρωτότυπο ένα συγγραφέα μόνο και μόνο επειδή οι ίδιοι πληροφορήθηκαν μερικά πράγματα για πρώτη φορά απ’ αυτόν».
Εάν σημείωνα ένα βασικό λογικό πρόβλημα της θέσης σου θα έλεγα ότι -για να μιλήσω με όρους αριστοτελικής λογικής- συγχέει τα γένη. Πολύ συχνά μεταφέρει τις προκείμενες του από το ένα επίπεδο στο άλλο, από το μεταφυσικ, στο ανθρωπολογικό και τελικά καταλήγει σε κανονιστικέ επιταγές χωρίς να είμαι σλιγουρος ότι κρατά την λογική σχέση συνεκτική.
Επίσης φίλε που καλείς για «ορθολογισμό και αθεΐα -πρέπει να σου πω πως η κανονιστικότητα και ηθική των επικριτών του χριστιανισμού απέχει πολύ από την πρωτοτυπία της Καινής Διαθήκης (ανεξάρτητα εάν την συμμερίζεται κανείς θεολογικά.
Το ότι προβάλεις την άποψη σου ως ορθολογισμό παραπέμπει πάλι στον Κονδύλη και στο Ισχύς και Απόφαση.
Παρ’ όλα αυτά περιμένω ακόμα με αγωνία τα επιχειρήματα των άθεων που μέχρις στιγμής είναι απογοητευτικά. Τα επιφανειακά κείμενα του Feuerbach και οι εμπορικές φυλλάδες του dworkin.
Πρέπει να σου πω πως στην ερμηνεία του ανθρώπινου φαινομένου, αυτού του μικρού τμήματος της ύλης που απέκησε συνείδηση του εαυτού του, άρχισε να παράγει πνεύμα σε άπειρες ποικιλίες και να σκέφτεται για το επέκεινα και το μεταφυσικό, η πλευρά με την πλέον αδύναμη εξήγηση -όπως άλλωστε παρατηρεί και ο Αινσταιν είστε εσείς. Γιατί παραφράζοντας έναν διάσημο φυσικό της εποχής μας: πρέπει να υπάρχει κάτι ιδιαίτερο στο φαινόμενο της συνείδησης του ανθρώπου και τι είναι περισσότερο ιδιαίτερο ότι συνδέεται με στοιχεία που δεν είναι αυτού του κόσμου.
Το επιχείρημα της ψευδούς επίκλησης της αυθεντίας είναι ακόμα πιο αδύναμο Αλέξανδρε.
I do not believe in a personal God and I have never denied this but have expressed it clearly. If something is in me which can be called religious then it is the unbounded admiration for the structure of the world so far as our science can reveal it. (Albert Einstein, 1954)
αγαπητέ φίλε,
Η επίκληση της αυθεντίας έχεις δίκιο είνμαι αδύναμη λογικά, αλλά αυτό δεν συνδέεται με την παρατήρηση:
«υπάρχει επέκεινα και μεταφυσικό» αυτό μπορεί να είναι μια λογική παρατήρηση που αν και δεν μπορεί να αποδειχθεί, μπορεί να θεμελιωθεί ως εύλογη,
Εκεί που έχεις δίκιο είναι όταν η θέση γίνεται:
«Υπάρει μεταφυσική και επέκεινα και έχει την τάδε μορφή, αποκαλύφθηκε με τον τάδε τρόπο στους ανθρώπους, έχει την δείνα μορφή και επιτάσσει αυτήν ή την άλλη ηθική»
εκεί τελειώνει η λογική και η φιλοσοφία και αρχίζει η πίστη και η θεολογία.
Οι ενδημικές αδυναμίες τις περιγραφής του «μεταφυσικού» δεν αδυνατίζει την πρώτη θέση ότι αυτό είναι δυνατό να υπάρξει.
Οι θρησκείες που επικρατούν ανά περιόδους και οι αδυναμίες του περιεχομένου τους δεν αλλάζουν την ύπαρξη ή μη του μεταφυσικού.
Δανειζόμενος από τον Husserl ακόμα και εάν όλοι οι άνθρωποι συμφωνούσαν ότι υπάρχει ή δεν υπάρχει θεός αυτό δεν αλλάζει το εξωτερικό σε μας γεγονός της ύπαρξης ή της ανυπαρξίας του, ούτε και την αδυναμία μας να το γνωρίσουμε ποτέ.
Με λίγα λόγια τα επιχειρήματα κατυά του Χριστιανισμού ή όποθιας θρησκείας δεν συνιστούν αποδείξεις για την ανυπαρξία του θεού.
Άλλωστε οι άνθρωποι ζουν εντός της ιστορίας και κατ’ επέκταση είναι αδύνατον αν διαβεβαιώσουν για το τι υπάρχει εκτός αυτής, το μηδέν ή ο Θεός.
την παράθεση σου δεν την κατανοώ,
δεν είπα ότι ο Αινσταιν πίστευε στον Χριστιανικό Θεό, είπε ότι αναγνώριζε τις αδυναμίες της αθεϊας ως θέσης,
σε παραπέμπω σε μια απλή επίσκεψη στο wikiquote στο κεφάλαιο On Religion από όπου θα έκοψες και το συγκεκριμένο χωρίο, αλλά και στις αντίστοιχες θέσεις του για την Χριστιανική ηθική και το πρόσωπο του Χριστού.
Φιλικά
Αλέξανδρε αφού οι αδυναμίες του Σαρτρικού υπαρξισμού είναι τόσο εκτενείς, γιατί παραθέτεις ένα κείμενο για τον Χάιντεγκερ;
Επίσης λες ότι η κανονιστικότητα και ηθική των επικριτών του χριστιανισμού απέχει πολύ από την πρωτοτυπία της Καινής Διαθήκης
Δεν καταλαβαίνω. Βάσει…πρωτοτυπίας κρίνεται ένα ηθικό σύστημα;
Αλέξανδρε,
ευχαριστώ για την ευγενική σου απάντηση. Όπως φαίνεται παρερμήνευσα την αναφορά σου στον Αινστάιν, καθώς γνωρίζεις ότο δεν επρόκειτο για «θειστική» πίστη με την έννοια της αποδοχής ενός προσωπικού θεου, οπότε είναι δικό μου το λάθος.
Αν δεν κάνω λάθος (και αν μου συγχωρήσεις την ροπή σε «ταμπέλες»), με βάση αυτά που λες συμμερίζεσαι μια αγνωστικιστική θέση?
Ευχαριστώ για την αποσαφήνιση Αλέξανδρε-μόλις τώρα είδα το τελευταίο σου σχόλιο. Προσωπικά τείνω να συμφωνώ με τον A. J. Ayer όσο αφορά τα μεταφυσικά ερωτήματα που είναι έξω από το «κριτήριο επαλήθευσης» (verification principle).
Μιλώντας για τον Ayer, φαίνεται ότι ούτε αυτός γλίτωσε από το αγαπημένο χόμπυ των πιστών : να φαντάζονται επιθανάτιες μετάνοιες των αθέων (κατά κανόνα αφού πεθάνουν και δεν μπορούν να διαψεύσουν) και να τις διηγούνται ως γεγονότα. Άραγε γιατί ο καλός γιατρός δεν μετέφερε τα λόγια του Ayer όταν ήταν ακόμα ζωντανός και συνέχιζε να γράφει?
http://www.gonsalves.org/favorite/atheist.htm αληθές?
Έχεις δίκιο Infidel, η θέση μου περιγράφεται ως εξής:
Ο άνθρωπος ζει εντός της Ιστορίας, βιώνει τον εαυτό του μόνο μέσα σε αυτήν και δεν γνωρίζει για όσο διάστημα ζει εντός της τίποτε έξω από αυτήν. Απ’ όσο γνωρίζουμε έχει συνείδηση του εαυτού του μόνο ως υλικό ον εντός της Ιστορίας. Γνωρίζουμε επίσης πως ο άνθρωπος πεθαίνει και αποχωρεί ως ατομικότητα από την ιστορία οριστικά και αμετάκλητα. Κανένας δεν έχει καταφέρει να επιστρέψει ως άτομο και ως συνείδηση στην ζωή εντός του φυσικού κόσμου -ακόμα και οι θεωρίες μετενσάρκωσης προβλέπουν κάποιο είδος νέας συνείδησης και απώλειας των αναμνήσεων της παλιάς ζωής. Και έτσι όσοι ζούμε εντός του φυσικού κόσμου δεν γνωρίζουμε τίποτε έξω από αυτόν και όσοι τον έχουν αποχαιρετήσει οριστικά δεν έχουν καταφέρει να επανέλθουν ή να επικοινωνήσουν με αυτόν. Λογικό συμπέρασμα αυτόν τον παραδοχών είναι για να θυμηθούμε και τον Σαρτρ πως ο θάνατος για τον (φυσικό) άνθρωπο δεν είναι τίποτα. Η ύπαρξη ή η ανυπαρξία της μεταφυσικής δεν μπορεί παρά να μας παραμένει άγνωστη. Πολλώ μάλλον να διαβεβαιώσουμε για το περιεχόμενό της χριστιανικό ή άλλο. Η ανυπαρξία του Θεού παραμένει εξίσου αβέβαιη όσο η ύπαρξή του και καμία γραφικότητα ή δεισιδαιμονία των πιστών, καμία «ανήθικη» ή αντιανθρωπιστική συνέπεια των θρησκειών δεν μπορεί να το αλλάξει αυτό που κατά την γνώμη μου συνιστά ανθρωπολογική σταθερά.
Όσο για το κείμενο του Κονδύλη το παραθέτω για μια μικρή εισαγωγή στην ιστορία των ιδεών του Υπαρξισμού που άλλωστε ξεκινά με τον Κιγκεργκαρντ και τον Χαιντεγκερ και την ανάδειξη κάποιων κοινοτοπιών που υπάρχουν σε έναρεύμα που υπερεκτιμήθηκε αρκετά.
Βασική αδυναμία του Σαρτρικού υπαρξισμού είναι ότι μεταφέρει τον «σολιπσισμό» του (την θέση που περιέγραψες περί υποκειμενικής πραγματικότητας) από την γνωσιολογία, στην ανθρωπολογία και από εκεί στην ηθική θεωρία. Τα επίπεδα δεν συγχέονται απαραίτητα. Η θέση πως υπάρχει ένα σύμπαν από ανταγωνιστικές και ισότιμες μεταξύ τους θέσεις που δεν μπρούν να ιεραρχηθούν με βάση κάποιο αντικειμενικό κριτήριο δεν μας λέει ότι οι θέσεις πρέπει να γίνουν σεβαστές ή ότι πρέπει να δώσουμε το τάδε νόημα στην ανθρώπινη ζωή ή ότι πέρα από την αντίληψη των ανθρώπων δεν υπάρχει τίποτα.
Η πρωτοτυπία για μένα που είμαι «σκεπτικιστής» με την φιλοσοφική και όχι αθεϊστική έννοια του όρου, που δυσπιστώ μπροστά στην αντικειμενικότητα των αξιών και ποτυ αρέσκομαι να αναδεικνύω τις λογικές αντιφάσεις του, οφείλω να ομολογήσω πως η Χριστιανική θεολογία είναι ένα σύστημα αυτοφυές σχεδόν ξεκομμένο από τις συγκαιρινές του θεωρητικές εξελίξεις, με αρκετά πρωτότυπες λύσεις στα προβλήματα που μοιράζονται οι θεωρίες αξιώνουν κανονιστική αντικειμενικότητα. και αυτό είναι άσχετο με την εφαρμογή της από τους κατά τόπους τοποπαρατηρητές του Θείου ή την πολεμική στην οποία εμπλέκονται με το κίονημα της αθεϊας (κατά την γνώμη θεμιτή και από τις δυο πλευρές ή καλύτερα κοινωνικά κατανοήσιμη)